Chấm dứt thuế khoán: Lối cũ khép lại, đường mới mở ra

Chấm dứt thuế khoán, lợi ích nào cho hộ kinh doanh?

Theo Nghị định 70/2025/NĐ-CP của Chính phủ, từ ngày 1/6, những hộ kinh doanh, cá nhân kinh doanh có doanh thu hàng năm trên 1 tỷ đồng trở lên hoạt động bán hàng hoá, cung cấp dịch vụ, ăn uống, nhà hàng, khách sạn, dịch vụ vận tải hành khách… sẽ phải dừng thuế khoán. Thay vào đó, sử dụng hoá đơn điện tử khởi tạo từ máy tính tiền kết nối chuyển dữ liệu điện tử với cơ quan thuế.

Để làm rõ hơn vấn đề này, phóng viên đã có cuộc trao đổi với chuyên gia kinh tế, TS Nguyễn Quốc Việt - Trường Đại học Kinh tế, Đại học Quốc gia Hà Nội.

- Từ ngày 1/6, hộ kinh doanh có doanh thu trên 1 tỷ đồng mỗi năm sẽ phải bỏ thuế khoán và nộp thuế theo hoá đơn điện tử. Ông nhận định như thế nào về quy định này?

TS Nguyễn Quốc Việt: Theo tôi, việc chấm dứt thuế khoán với hộ kinh doanh có doanh thu trên 1 tỷ đồng mỗi năm là cần thiết, điều này sẽ mang lại những lợi ích thiết thực, thúc đẩy hoạt động của các hộ kinh doanh.

Chuyên gia kinh tế, TS Nguyễn Quốc Việt - Trường Đại học Kinh tế, Đại học Quốc gia Hà Nội

Lợi ích thứ nhất, việc bỏ thuế khoán và chuyển sang tự kê khai thuế sẽ giúp hoạt động của các hộ kinh doanh trở nên chính thức và chuyên nghiệp hơn. Vì với quy định mới này, các hộ kinh doanh sẽ phải chuẩn chỉnh hồ sơ kế toán và có lưu giữ các chứng từ, hóa đơn đầy đủ.

Mặc dù nộp thuế theo hình thức khoán hay theo hình thức tự kê khai hoá đơn điện tử, trách nhiệm của hộ kinh doanh vẫn phải chứng minh được nguồn gốc hàng hóa, dịch vụ. Tuy nhiên, trước đây, trách nhiệm này chưa được thực hiện đầy đủ.

Khi chuyển sang hình thức tự kê khai thuế, hộ kinh doanh sẽ phải "tự nâng cấp" các quy chuẩn từ thuế, kế toán đến những hoạt động sản xuất, kinh doanh, từ đó giúp các hộ kinh doanh chuẩn chỉnh hơn trong công tác quản trị sản xuất, kinh doanh của mình. Điều này có ý nghĩa rất lớn đối với sự phát triển của các hộ kinh doanh và mang đến cho họ những cơ hội phát triển mới.

Lợi ích thứ 2 đó là, giúp cho các hộ kinh doanh tránh những rủi ro rất lớn có thể xảy ra. Bởi nếu như nguồn gốc, xuất xứ hàng hóa trung gian của các hộ kinh doanh sử dụng không được lưu trữ đầy đủ về giấy tờ, trong trường hợp các sản phẩm đó vi phạm yếu tố về chất lượng sản phẩm, nguồn gốc xuất xứ, sẽ ảnh hưởng trực tiếp đến hoạt động của hộ kinh doanh. Nhưng nếu các giấy tờ được lưu trữ đầy đủ và chứng minh được nguồn gốc rõ ràng, thì khi hàng hoá có vấn đề, hộ kinh doanh có thể tránh được những rủi ro có thể phải đối mặt.

Lợi ích thứ 3 khi hộ kinh doanh chuyển từ thuế khoán sang tự kê khai thuế đó là, khi tham gia vào chuỗi giá trị, nhất là chuỗi giá trị xuất khẩu, các nhà sản xuất, doanh nghiệp có thể sử dụng đầu vào là các sản phẩm hoặc dịch vụ từ hộ kinh doanh. Họ cũng đòi hỏi cả quá trình hoạt động sản xuất, kinh doanh của hộ kinh doanh phải có đầy đủ giấy tờ và nguồn gốc chứng minh hợp pháp hàng hoá. Theo đó, nếu thực hiện theo quy định mới về thuế, hộ kinh doanh sẽ có những cơ hội trong mở rộng sản xuất, kinh doanh và tham gia vào chuỗi sản xuất của các doanh nghiệp lớn, thậm chí cả chuỗi giá trị toàn cầu.

Đấy là những lợi ích hộ kinh doanh có thể nhận được nếu chuyển đổi từ hình thức thuế khoán sang hình thức nộp thuế kê khai.

Chuyển từ hình thức thuế khoán sang nộp thuế theo hoá đơn điện tử sẽ mang lại những cơ hội thiết thực cho các hộ kinh doanh. Ảnh: Thu Thuỷ

Thiết lập môi trường kinh doanh minh bạch, hiệu quả

- Bên cạnh những lợi ích như ông vừa nói, các hộ kinh doanh cũng đang khá lo lắng vì sợ tăng chi phí và phức tạp trong quá trình áp dụng nộp thuế theo hoá đơn điện tử. Ông nhìn nhận vấn đề này ra sao?

TS Nguyễn Quốc Việt: Thay đổi một mô hình cũ chuyển sang một mô hình mới luôn có những sự trở ngại ban đầu, nhất là kể từ ngày 1/6, những hộ kinh doanh có doanh thu mỗi năm trên 1 tỷ đồng trở lên, hoạt động trong một số lĩnh vực sẽ phải sử dụng hoá đơn điện tử khởi tạo từ máy tính tiền kết nối chuyển dữ liệu điện tử với cơ quan thuế, để đảm bảo toàn bộ việc kê khai doanh thu đầu vào, đầu ra trong hoạt động sản xuất, kinh doanh của hộ kinh doanh theo đúng theo quy định.

Điều này có thể sẽ tạo thêm các khoản chi phí cho các hộ kinh doanh, từ việc đầu tư thiết bị cho đến việc phải có phần mềm, mua chữ ký điện tử… cũng sẽ phát sinh những chi phí nhất định đối với các hộ kinh doanh. Chưa kể, việc chuyển đổi như vậy đòi hỏi các hộ kinh doanh phải lập sổ sách kế toán theo quy định, mặc dù có thể là ít hơn so với yêu cầu của một doanh nghiệp nhưng vẫn phức tạp so với các hộ kinh doanh trước đây áp dụng hình thức thuế khoán.

Đối với những hộ kinh doanh vốn dĩ chưa quen với cách thức hạch toán kinh doanh, các sổ sách kế toán có ghi chép đầy đủ, rõ ràng cũng là vấn đề trở ngại với họ.

Trong bối cảnh đó, đòi hỏi các cơ quan nhà nước, bao gồm cơ quan thuế cũng như chính quyền địa phương cần có sự uyển chuyển trong thực hiện. Đồng thời, nên có thời gian hướng dẫn, hỗ trợ hộ kinh doanh làm quen, tránh áp đặt và đặc biệt tránh sử dụng hình thức xử phạt quá cứng nhắc.

Vì nếu cứng nhắc, sẽ chỉ khiến cho các hộ, cá nhân kinh doanh chuyển hẳn sang hoạt động phi chính thức hoặc có những phản ứng không đáng có. Như vậy, mục tiêu đề ra lại không đạt được và môi trường kinh doanh cũng không được cải thiện, hoạt động quản lý thuế cũng khó thực thi hiệu quả.

- Lợi ích với hộ kinh doanh có vẻ đã khá tích cực. Vậy, lợi ích với nền kinh tế, với cơ quan nhà nước sẽ ra sao nếu chuyển từ hình thức thuế khoán sang nộp thuế theo hoá đơn điện tử, thưa ông?

TS Nguyễn Quốc Việt: Theo tôi, với nhà nước, lợi ích đầu tiên mà chúng ta có thể nhìn thấy được đó là, tất cả hoạt động của hộ kinh doanh đều được kê khai đầy đủ. Điều này sẽ hạn chế được những vấn đề như trốn thuế, hay những yếu tố liên quan đến buôn lậu, hàng giả, hàng nhái, hàng kém chất lượng, đây là vấn đề đang rất "nóng" thời gian gần đây.

Lợi ích thứ 2 đó là, xây dựng một môi trường kinh doanh minh bạch, bình đẳng giữa các thành phần kinh tế. Bởi nếu không áp dụng hình thức nộp thuế bằng kê khai, khu vực doanh nghiệp sẽ phải chịu nhiều sự kiểm soát hơn, họ làm ăn một cách nghiêm túc hơn lại chịu nhiều thuế hơn. Trong khi đó, các hộ kinh doanh lại không chịu sự kiểm soát nhiều.

Chưa kể, thuế khoán là hình thức mang tính cảm tính, đôi khi không tương xứng với lợi nhuận và doanh thu của hộ kinh doanh. Một môi trường không bình đẳng như vậy sẽ nảy sinh những vấn đề và có thể dẫn đến những hệ luỵ như "móc ngoặc" với chính quyền địa phương và cơ quan thuế, phát sinh tham nhũng và môi trường kinh doanh thiếu lành mạnh.

Khi không tăng cường được chất lượng quản lý thuế cũng như các chính sách, pháp luật của nhà nước nếu không được thực thi nghiêm túc, sẽ làm ảnh hưởng không tích cực đến tổng thể nền kinh tế của đất nước.

- Xin cảm ơn ông!