Sau hơn 4 năm triển khai Quyết định số 1719/QĐ-TTg ngày 14/10/2021 của Thủ tướng Chính phủ phê duyệt Chương trình mục tiêu quốc gia phát triển kinh tế - xã hội vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi giai đoạn 2021-2030, ngành Công Thương đã thể hiện vai trò quan trọng trong việc đưa chính sách vào cuộc sống. Với hàng loạt hoạt động hỗ trợ sản xuất, xúc tiến thương mại, kết nối cung cầu, phát triển thương mại điện tử và thị trường tiêu thụ, ngành đã góp phần tạo chuyển biến rõ nét về tư duy phát triển và cơ hội làm giàu cho đồng bào vùng cao.

Tại Sơn La - một trong những địa phương đi đầu, các chương trình hỗ trợ đã tạo ra hiệu ứng lan tỏa rõ nét. Cục Thương mại điện tử và Kinh tế số, Cục Xúc tiến thương mại, Cục Quản lý và Phát triển thị trường trong nước cùng Sở Công Thương tỉnh Sơn La đã tổ chức hàng chục lớp đào tạo kỹ năng số, hội thảo thương mại, kết nối cung cầu cho doanh nghiệp địa phương, hợp tác xã và nông dân.

Các nội dung trọng tâm gồm: đưa sản phẩm đặc sản Sơn La lên sàn thương mại điện tử, hỗ trợ thiết kế bao bì, xây dựng thương hiệu, hướng dẫn truy xuất nguồn gốc, đào tạo livestream bán hàng… Nhờ vậy, các sản phẩm như xoài, nhãn, mận hậu, chè Shan tuyết, cà phê Arabica Sơn La không chỉ được tiêu thụ mạnh tại thị trường nội địa mà còn xuất hiện trên các kệ hàng siêu thị, sàn thương mại điện tử và từng bước mở rộng xuất khẩu sang Trung Quốc, Nhật Bản, EU.

Theo Sở Công Thương Sơn La, năm 2024, nông sản tỉnh Sơn La tiếp tục đạt mục tiêu xuất khẩu đề ra, gồm: Chè 8.900 tấn, trị giá 21,9 triệu USD; cà phê 31.700 tấn, giá trị trên 88,77 triệu USD; sắn 100.000 tấn, trị giá trên 36,8 triệu USD; xoài quả tươi 7/600 tấn, giá trị trên 1,8 triệu USD; chuối quả tươi 7.200 tấn, giá trị 2,1 triệu USD...

Sơn La là một trong những địa phương đã vươn lên mạnh mẽ về sản xuất và thương mại nông sản thời gian qua. Một phần kết quả có được chính là nhờ sự nỗ lực của ngành Công Thương trong tận dụng tốt nguồn vốn chính sách từ Quyết định 1719.

Theo Bộ Công Thương, thời gian qua, xác định rõ vai trò trung tâm trong việc phát triển thị trường cho sản phẩm vùng dân tộc thiểu số, Bộ Công Thương lồng ghép các mục tiêu của Chương trình 1719 vào các đề án, chương trình quốc gia như: Đề án phát triển thương mại miền núi, hải đảo; Chương trình mỗi xã một sản phẩm (OCOP); Chương trình phát triển thương mại điện tử quốc gia; Chương trình phát triển thương mại miền núi, vùng sâu, vùng xa và hải đảo giai đoạn 2021–2025...

Tại nhiều địa phương, ngành Công Thương đã phối hợp chặt chẽ với các sở, ngành liên quan để lựa chọn sản phẩm chủ lực có tiềm năng xuất khẩu, xây dựng mô hình điểm về sản xuất và tiêu thụ. Qua đó, tạo hiệu ứng lan tỏa, giúp các hộ dân mạnh dạn đầu tư, từng bước đưa sản phẩm nông nghiệp bước vào chuỗi giá trị và thị trường hiện đại.

Ông Bùi Nguyễn Anh Tuấn - Phó Cục trưởng Cục Quản lý và Phát triển thị trường trong nước - Bộ Công Thương chia sẻ, sau hơn 4 năm triển khai thực hiện chương trình, nội dung Đầu tư xây dựng, cải tạo nâng cấp mạng lưới chợ vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi” đã được UBND các tỉnh đã chỉ đạo triển khai thực hiện. Trong đó ưu tiên đối với các chợ thuộc địa bàn kinh tế - xã hội đặc biệt khó khăn, vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi của tỉnh.

Các chợ đang hoạt động nhưng cơ sở vật chất xuống cấp, quá tải cần đầu tư cải tạo, nâng cấp hoặc xây mới để đáp ứng nhu cầu trao đổi, mua bán hàng hóa bà con vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi, không có khả năng kêu gọi xã hội hóa. Qua đó, hạ tầng thương mại thiết yếu tại khu vực nông thôn, miền núi được cải tạo nâng cấp dần đáp ứng nhu cầu sản xuất và tiêu dùng của người dân.

Theo báo cáo sơ bộ của các địa phương được hỗ trợ đầu tư xây dựng chợ, tính đến 31/12/2024 có 218 chợ được đầu tư dựng mới và cải tạo, nâng cấp (trong đó xây dựng mới là 79 chợ và cải tạo, nâng cấp là 139 chợ).

Ông Trần Thanh Hải – Phó Cục trưởng Cục Xuất nhập khẩu – Bộ Công Thương chia sẻ, trong thời gian qua, Bộ Công Thương đã chú trọng đưa các sản phẩm nông sản, đặc biệt là nông sản từ khu vực đồng bào thiểu số vào các chương trình xúc tiến thương mại quốc gia để hỗ trợ cho việc tìm kiếm thị trường, hỗ trợ bà con quảng bá sản phẩm. Thông qua các doanh nghiệp đầu mối, thông qua các hợp tác xã, doanh nghiệp cũng đóng vai trò thu mua cũng như hướng dẫn bà con nông dân để có thể sản xuất ra được các sản phẩm đạt được yêu cầu chất lượng để xuất khẩu, đáp ứng cam kết trong các hiệp định thương mại tự do.

“Các sản phẩm nông sản của khu vực miền núi và đồng bào dân tộc thiểu số thì hiện chiếm khoảng 40% tổng giá trị kim ngạch xuất khẩu chung trong cơ cấu mặt hàng nông sản” – ông Trần Thanh Hải chia sẻ.

Các thị trường khó tính như Mỹ, EU, Nhật Bản, Úc... giờ đây đã quen thuộc với nhãn hiệu nông sản Việt. Không chỉ vì hương vị thơm ngon, mà còn nhờ vào quá trình chuyên nghiệp hóa trong sản xuất, bảo quản, chế biến sâu và xây dựng thương hiệu. Việc đưa sản phẩm ra nước ngoài đã giúp nâng cao giá trị cho sản phẩm nông sản miền núi, đồng thời nâng cao ý thức cho bà con trong việc tổ chức sản xuất và gìn giữ, nâng cao chất lượng, giá trị cho sản phẩm.

Một trong những thành công lớn nhất của Chương trình 1719 là thay đổi tư duy từ sản xuất nhỏ lẻ sang kinh tế hàng hóa, từ tiêu thụ nội địa sang tư duy xuất khẩu. Ngành Công Thương đã đóng vai trò dẫn dắt trong quá trình này bằng cách tăng cường kết nối chuỗi cung ứng, triển khai logistics nông sản, hỗ trợ thương mại số và phát triển thị trường nội địa lẫn quốc tế.

Từ năm 2022 đến nay, hàng nghìn sản phẩm nông nghiệp của đồng bào dân tộc đã có mặt trên các sàn thương mại điện tử lớn, đi cùng với đó là quy trình truy xuất nguồn gốc, đánh giá chất lượng và xây dựng thương hiệu vùng miền. Đặc biệt, những lớp đào tạo kỹ năng thương mại điện tử, quản trị kinh doanh số, marketing số đã giúp nông dân vùng cao từng bước bắt nhịp với xu hướng mới của nền kinh tế số.

Bà Vũ Thị Thương Huyền – Giám đốc HTX Chè Thịnh An (Thái Nguyên) chia sẻ, nông dân miền núi như chúng tôi không thiếu sản phẩm ngon, từ những quả na chín mọng, những hạt lạc bé mẩy bùi được trồng trong hốc đá, được bà con gùi từng gùi đưa xuống đồng bằng bán cho người dân… Nhưng cái thiếu là đầu ra bền vững. Khi được Nhà nước, doanh nghiệp, sàn thương mại điện tử hỗ trợ, chúng tôi có cơ hội đưa sản phẩm mình ra chợ lớn hơn, không chỉ trong nước mà cả thế giới.

Chuyên gia nông nghiệp Hoàng Trọng Thủy đánh giá, trong suốt hơn 4 năm qua, ngành Công Thương đã đóng góp vai trò rất quan trọng trong chính sách xoay trục nền nông nghiệp, đặc biệt là với nông sản vùng miền núi và dân tộc thiểu số.

Chính nhờ các hoạt động xúc tiến thương mại, phát triển thị trường, logistics và chuyển đổi số do ngành Công Thương dẫn dắt, nông sản Việt Nam, trong đó có rất nhiều từ vùng cao mới có thể vươn ra hơn 150 thị trường quốc tế. Đó là minh chứng cho vai trò dẫn dắt không thể thay thế của ngành Công Thương trong kiến tạo chuỗi giá trị nông nghiệp hiện đại, bền vững và mang lại giá trị gia tăng thực chất cho người dân.