Sự bùng nổ truyền thông mạng xã hội

Công nghệ số, thông tin số, nội dung số cùng với các loại hình truyền thông số đã tạo dựng nên không gian mạng - một thực thể sống động, phản chiếu “nhịp đập” của đời sống hiện đại.

Cục Phát thanh, Truyền hình và Thông tin điện tử, Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch dẫn báo cáo của Data Reportal cho thấy, tính đến tháng 01/2025, tỷ lệ truy cập internet của Việt Nam đạt 78,8% tổng dân số, tăng 0,3% so với đầu năm 2024. Trong đó, ghi nhận khoảng 76,2 triệu người dùng mạng xã hội, tương đương 75,2% tổng dân số cả nước.

So với đầu năm 2024, số lượng người dùng mạng xã hội tại Việt Nam đã tăng thêm 3,5 triệu người, tương ứng với 4,8%. Hơn 95% người dùng internet tại Việt Nam hiện đang sử dụng ít nhất một nền tảng mạng xã hội. Điều này cho thấy, sức lan tỏa sâu rộng và sự phụ thuộc ngày càng lớn của người dân vào môi trường số.

Ảnh minh họa

Bên cạnh mạng xã hội, các trang thông tin điện tử tổng hợp cũng đóng vai trò quan trọng trong hệ sinh thái truyền thông số. Theo thống kê của Cục Phát thanh, Truyền hình và Thông tin điện tử, tính đến đầu năm 2025, cả nước có 2.012 trang tin điện tử tổng hợp được cấp phép và đang hoạt động, góp phần mở rộng không gian thông tin trực tuyến và đa dạng hóa nguồn tiếp cận thông tin cho cộng đồng.

Theo ông Lê Quang Tự Do - Cục trưởng Cục Phát thanh, Truyền hình và Thông tin điện tử, những dữ liệu này phản ánh rõ nét sự bùng nổ và lan tỏa mạnh mẽ của các loại hình truyền thông trên internet trong đời sống số. Truyền thông số, đặc biệt là mạng xã hội, đang ngày càng khẳng định vị thế là kênh thông tin chủ đạo trong việc tiếp nhận và tiêu thụ thông tin hàng ngày của người Việt Nam.

Những hệ lụy

Tuy nhiên, bên cạnh những mặt tích cực, lãnh đạo Cục Phát thanh, Truyền hình và Thông tin điện tử nhận định, sự phát triển, bùng nổ của các loại hình truyền thông trên internet cũng là "con dao hai lưỡi" với những tác động tiêu cực tới nhiều lĩnh vực khác nhau trong đời sống xã hội. Không gian số đã trở thành môi trường, công cụ thuận lợi để một số đối tượng, thế lực thù địch thực hiện các hành vi vi phạm pháp luật, tuyên truyền chống phá Đảng, Nhà nước…

Bên cạnh đó, tình trạng một bộ phận người dùng mạng xã hội, đặc biệt là những cá nhân có sức ảnh hưởng, người hoạt động trong lĩnh vực nghệ thuật - biểu diễn (các KOLs) chưa nhận thức đầy đủ về trách nhiệm pháp lý và đạo đức nghề nghiệp khi tham gia môi trường trực tuyến đang trở thành một vấn nạn gây nhức nhối trong xã hội.

Ngoài ra, việc chia sẻ thông tin thiếu kiểm chứng, phát ngôn lệch chuẩn, vi phạm quy tắc ứng xử trên không gian mạng, thậm chí có những hành vi vi phạm pháp luật trên môi trường số như quảng cáo sai sự thật, phóng đại công dụng sản phẩm không còn là hiện tượng cá biệt.

Đáng chú ý, theo ông Lê Quang Tự Do, với lượng người theo dõi đông đảo và tầm ảnh hưởng lớn, nhiều KOLs được xem là hình mẫu của giới trẻ - đối tượng chiếm phần lớn trong cộng đồng người dùng mạng. Theo báo cáo “Cuộc sống số của người Việt Nam" (Digital life among Vietnamese) được Q&Me công bố đầu năm 2025, thời lượng người trẻ dành cho các nền tảng truyền thông xã hội đặc biệt cao, có đến 59% người dùng trong độ tuổi từ 18 - 29 cho biết họ dành trên 3 giờ mỗi ngày để sử dụng mạng xã hội.

Vì vậy, với lượng người theo dõi đông đảo và tầm ảnh hưởng lớn, mọi phát ngôn hay hành vi của các KOLs đều có khả năng lan truyền nhanh chóng, tác động mạnh mẽ đến nhận thức, cảm xúc và thái độ của người dùng trẻ tuổi. "Khi những ảnh hưởng này đi lệch chuẩn mực, hậu quả không chỉ dừng lại ở uy tín cá nhân bị tổn hại mà còn gây bức xúc trong dư luận, làm xói mòn niềm tin xã hội, ảnh hưởng tiêu cực đến các giá trị đạo đức và văn hóa chung của cộng đồng" - theo ông Lê Quang Tự Do.

Một trong những hệ lụy đáng báo động khác, ông Lê Quang Tự Do cũng chỉ rõ, đó là tình trạng lừa đảo tài chính trên không gian mạng diễn ra ngày càng tinh vi, phức tạp. Các đối tượng xấu thường lợi dụng sự nhẹ dạ, thiếu hiểu biết về công nghệ của người dùng để thực hiện nhiều chiêu trò lừa đảo. Mạng xã hội và các ứng dụng nhắn tin OTT đang trở thành “mảnh đất màu mỡ” cho các loại hình lừa đảo này phát triển.

"Siết" chặt và nâng cao hiệu quả công tác quản lý

Trước thực tiễn nêu trên, ông Lê Quang Tự Do nhấn mạnh, cần đặt ra yêu cầu cấp bách phải siết chặt và nâng cao hiệu quả công tác quản lý mạng xã hội cũng như các loại hình truyền thông trên internet, nhằm bảo đảm an ninh mạng, giữ vững ổn định chính trị - xã hội, đồng thời bảo vệ quyền lợi chính đáng của người dân.

Việc quản lý được nhấn mạnh là không chỉ dừng lại ở kiểm soát thông tin tiêu cực, ngăn chặn nội dung vi phạm pháp luật mà còn hướng đến mục tiêu phát huy tối đa những giá trị tích cực của các loại hình truyền thông trên internet.

Với vai trò là đơn vị quản lý nhà nước trong lĩnh vực thông tin điện tử, được biết, Cục Phát thanh, Truyền hình và Thông tin điện tử đã và đang triển khai quyết liệt, đồng bộ các nhóm giải pháp thiết thực nhằm định hướng, chấn chỉnh và tăng cường công tác quản lý mạng xã hội, trang thông tin điện tử cũng như nâng cao chất lượng hoạt động truyền thông trên môi trường số.

Trong đó, theo ông Lê Quang Tự Do, nhận thức rõ tầm quan trọng của biện pháp pháp lý, từ năm 2023, Cục Phát thanh, Truyền hình và Thông tin điện tử đã tập trung nghiên cứu hoàn thiện hệ thống pháp lý đối với công tác quản lý các loại hình truyền thông trên internet. Tuyên truyền, nâng cao nhận thức cộng đồng, như định hướng, khuyến khích sáng tạo nội dung sạch, phù hợp văn hóa Việt Nam.

Ngoài ra, đẩy mạnh tuyên truyền nội dung Bộ Quy tắc ứng xử trên mạng xã hội; Quy tắc ứng xử của người hoạt động trong lĩnh vực nghệ thuật với mục tiêu giúp người dùng internet trong nước nói chung và người hoạt động trong lĩnh vực nghệ thuật - biểu diễn nói riêng nâng cao hơn nữa ý thức, trách nhiệm khi tham gia cung cấp, sử dụng thông tin trên không gian mạng.

Cục Phát thanh, Truyền hình và Thông tin điện tử cũng tăng cường phối hợp xây dựng và ban hành Quy chế phối hợp về việc hạn chế xuất hiện trên báo chí, trên các nền tảng truyền thông xã hội, trên sân khấu biểu diễn đối với nghệ sĩ, người nổi tiếng vi phạm pháp luật, thuần phong mỹ tục, có hình ảnh, phát ngôn, hành vi phản cảm, gây ảnh hưởng xấu đến cộng đồng, xã hội.