Từ giấc mơ làng nghề đến khát vọng quốc gia

Giữa mảnh đất thuần nông xã Nam Cao, huyện Kiến Xương (Thái Bình), hiếm ai nghĩ rằng lại có một hợp tác xã miệt mài “vẽ giấc mơ quốc gia” trên từng sợi tơ thô. Nhưng với chị Lương Thanh Hạnh - người sáng lập Hợp tác xã Lụa đũi Nam Cao và thương hiệu Hanhsilk, đó không chỉ là khát vọng cá nhân, mà còn là một hành trình tập thể: đưa lụa đũi từ một sản phẩm làng nghề vươn lên thành mặt hàng xuất khẩu mang tầm vóc Việt Nam.

“Chúng tôi không thể cạnh tranh bằng số lượng, nhưng có thể tạo ra giá trị khác biệt bằng văn hóa, câu chuyện và sự chỉn chu. Tôi luôn tin rằng nếu Nhật có khaki Okayama, Hàn có hanbok thì Việt Nam hoàn toàn có thể tự hào với đũi Nam Cao”, chị Hạnh nói, đôi mắt ánh lên một niềm tin hiếm thấy ở những người làm nghề truyền thống.

Hợp tác xã Lụa đũi Nam Cao tiếp đón phu nhân Thủ tướng Lào và phu nhân Thủ tướng Việt Nam đến thăm quan trải nghiệm tại làng nghề. Ảnh: HTX Lụa đũi Nam Cao

Từ năm 2019 đến nay, sản phẩm lụa đũi của hợp tác xã không chỉ trở lại thị trường trong nước mà còn từng bước ghi dấu trên bản đồ quốc tế thông qua hàng trăm triển lãm, hội chợ chuyên ngành. Không giao phó cho trung gian, chị Hạnh luôn đích thân đưa các nghệ nhân làng nghề tới từng sự kiện, để người tiêu dùng được tận mắt chứng kiến quy trình tạo nên một sản phẩm lụa đũi thủ công, từ con tằm, kén tơ đến khung cửi.

Mới đây nhất, Hợp tác xã Lụa đũi Nam Cao vinh dự là một trong những làng nghề truyền thống tiêu biểu được lựa chọn trưng bày và thao diễn tại Trụ sở Văn phòng Chính phủ, nhân dịp Thủ tướng Chính phủ Phạm Minh Chính đón tiếp Thủ tướng Vương quốc Thái Lan Paetongtarn Shinawatra trong khuôn khổ Kỳ họp nội các chung Việt Nam - Thái Lan lần thứ 5.

Thủ tướng Chính phủ Phạm Minh Chính cùng Thủ tướng Vương quốc Thái Lan Paetongtarn Shinawatra tham quan gian hàng của Hợp tác xã Lụa đũi Nam Cao tại Văn phòng Chính phủ ngày 15/5 vừa qua. Ảnh: VGP/Nhật Bắc

Trong không gian trang trọng ấy, hình ảnh hai nghệ nhân làng Nam Cao cần mẫn kéo sợi thủ công đã kể lên câu chuyện sâu sắc về nghề truyền thống, nơi lưu giữ hồn cốt văn hóa Việt, nơi từng sợi tơ kết nối quá khứ và hiện tại.

Mỗi lần tham gia triển lãm hay hội chợ, dù chỉ gói gọn trong vài mét vuông gian hàng, với vài chục mẫu trưng bày, nhưng với chị Hạnh và các xã viên, đó là những viên gạch đầu tiên để kiến thiết nên một thương hiệu lụa đũi Việt mang tầm quốc gia. Mỗi cuộc trưng bày là một lần đối thoại văn hoá, một bước tiến vững chắc trên hành trình đưa hồn cốt làng nghề lan toả ra thế giới.

Định hình thương hiệu bằng xúc tiến thương mại

Không đi theo con đường sản xuất đại trà, Hợp tác xã Lụa đũi Nam Cao chọn cho mình hướng đi khác biệt, làm ít nhưng làm tinh, làm truyền thống nhưng hiện đại hoá trong từng khâu tiếp thị. Hành trình xây dựng thương hiệu Hanhsilk thực chất là một quá trình xúc tiến thương mại liên tục, từ thiết kế bộ nhận diện, đầu tư hình ảnh, website, cho tới các hoạt động kể chuyện thương hiệu bằng video, triển lãm nghệ thuật.

Khách nước ngoài thích thú tham quan và lắng nghe câu chuyện làm nên sản phẩm lụa đũi Nam Cao. Ảnh: HTX Lụa đũi Nam Cao.

Chị Hạnh chia sẻ: “Thay vì chỉ dừng ở khâu sản xuất, tôi muốn khách hàng quốc tế khi cầm vào chiếc khăn đũi Nam Cao, họ cảm nhận được cả câu chuyện về người dân, về cây dâu, con tằm, về quá trình nhuộm vải bằng lá bàng, củ nâu. Xúc tiến thương mại không chỉ là giới thiệu sản phẩm, mà là giới thiệu cả một hệ sinh thái văn hóa đứng sau”.

Với chiến lược này, hợp tác xã đã kết nối thành công với nhiều nhà thiết kế Việt kiều để đưa vải đũi Nam Cao vào các bộ sưu tập trình diễn thời trang tại Nhật Bản, Canada. Gần đây, Hanhsilk bắt đầu hợp tác cùng các đơn vị du lịch lữ hành để đưa sản phẩm đũi thủ công vào làm quà lưu niệm cao cấp cho khách quốc tế.

“Chúng tôi mong muốn khi nhắc đến Việt Nam, người ta không chỉ nhớ đến cà phê hay phở, mà còn nhớ đến một chất liệu rất riêng, đũi Nam Cao mềm, bền, thấm hút tốt, lại có câu chuyện đi kèm”, chị Hạnh tâm sự.

Tuy nhiên, để từ một thương hiệu làng nghề vươn lên thành sản phẩm quốc gia, Hợp tác xã Lụa đũi Nam Cao không thể đi một mình. Bài toán nguyên liệu đầu vào, ổn định vùng trồng dâu, vùng ươm tằm đang đặt ra thách thức lớn.

Nhờ xây dựng vùng nguyên liệu trồng dâu nuôi tằm riêng, chuỗi sản xuất lụa đũi Nam Cao không chỉ mang tính truyền thống mà còn đáp ứng các tiêu chí quốc tế về phát triển bền vững Net Zero.

Không chỉ dừng lại ở khâu sản xuất, chị Hạnh còn tiên phong xây dựng vùng nguyên liệu trồng dâu, nuôi tằm tại xã Hồng Phong (huyện Vũ Thư, tỉnh Thái Bình) với quy mô hơn 300 ha. Đây là bước đi mang tính nền tảng, góp phần minh bạch nguồn gốc xuất xứ, điều mà suốt 400 năm tồn tại, làng nghề Nam Cao chưa từng có được. Nhờ đó, chuỗi sản xuất lụa đũi không chỉ mang tính truyền thống mà còn đáp ứng các tiêu chí quốc tế về phát triển bền vững Net Zero.

Hiện nay, hợp tác xã đang từng bước hoàn thiện mô hình chuỗi liên kết khép kín từ hộ nông dân trồng dâu, hợp tác xã cung ứng giống tằm, bao tiêu kén và tiến hành dệt hoàn thiện sản phẩm tại xưởng. Không dừng ở đó, chị Hạnh còn phối hợp cùng các trường đại học nông nghiệp, mời chuyên gia về trực tiếp chuyển giao kỹ thuật nuôi tằm hiện đại, giúp tăng năng suất, nâng cao chất lượng tơ và phù hợp với điều kiện thổ nhưỡng bản địa.

“Xúc tiến thương mại không thể tách rời khỏi chuỗi giá trị. Muốn đi xa và bền, phải bắt đầu từ gốc, tức là từ vùng nguyên liệu và chính con người địa phương”, chị Hạnh khẳng định.

Cần chính sách phù hợp để chắp cánh lụa đũi

Không chỉ là khát vọng của riêng Hợp tác xã Lụa đũi Nam Cao, chị Lương Thanh Hạnh tin rằng lụa đũi hoàn toàn có thể trở thành sản phẩm chủ lực mang bản sắc vùng Đồng bằng sông Hồng, nếu có một chiến lược bài bản, dài hơi và mang tính vùng miền. Theo chị, cần có quy hoạch phát triển lụa đũi ở quy mô liên tỉnh, gắn kết các làng nghề truyền thống ở miền Bắc, hình thành chuỗi giá trị từ tằm, tơ, đũi cho đến sản phẩm hoàn chỉnh, thay vì để các cơ sở sản xuất manh mún, nhỏ lẻ như hiện nay.

“Muốn lụa đũi vươn tầm, chúng ta không thể chỉ đi hội chợ và gọi đó là xúc tiến thương mại. Phải có vùng nguyên liệu được quy hoạch, cụm sản xuất chuyên canh, trung tâm giới thiệu sản phẩm, showroom đẳng cấp ở đô thị lớn. Giống như cách Lâm Đồng làm với ngành rau hoa chuyên nghiệp, đồng bộ và có tầm nhìn”, chị Hạnh chia sẻ với ánh mắt đầy quyết tâm.

Quan điểm ấy cũng là trăn trở chung của nhiều làng nghề thủ công ở đồng bằng Bắc Bộ. Khi sản phẩm truyền thống ngày càng được ưa chuộng trên toàn cầu nhờ xu hướng tiêu dùng xanh, thủ công, bền vững, việc chậm chân trong đầu tư hạ tầng xúc tiến thương mại và bảo hộ thương hiệu sẽ khiến các làng nghề bỏ lỡ cơ hội vàng.

Sở Công Thương Thái Bình đã và đang hỗ trợ Hợp tác xã Lụa đũi Nam Cao phát triển bền vững và hội nhập. Ảnh: HTX Lụa đũi Nam Cao.

Với định hướng phát triển kinh tế địa phương gắn với giá trị văn hóa truyền thống, Sở Công Thương tỉnh Thái Bình đang từng bước cụ thể hóa các chính sách hỗ trợ nhằm đồng hành lâu dài cùng Hợp tác xã Lụa đũi Nam Cao, đưa sản phẩm vươn lên theo hướng chuyên nghiệp, bền vững và hội nhập. Theo ông Trần Huy Quân - Giám đốc Sở Công Thương tỉnh Thái Bình, lụa đũi Nam Cao không chỉ là kết tinh của nghề tổ truyền 400 năm tuổi, mà còn hội tụ đầy đủ tiềm năng để trở thành sản phẩm công nghiệp nông thôn tiêu biểu cấp quốc gia, đại diện cho tinh thần đổi mới sáng tạo trong bảo tồn và phát triển làng nghề truyền thống.

"Sở Công Thương tỉnh Thái Bình đang lồng ghép, hỗ trợ phát triển các sản phẩm của làng nghề dệt đũi Nam Cao bằng nhiều hình thức như hỗ trợ các doanh nghiệp, hợp tác xã tham gia chương trình bình chọn sản phẩm công nghiệp nông thôn tiêu biểu các cấp; hoàn thiện chuỗi giá trị, từ nâng cấp mẫu mã, bao bì, đào tạo nhân lực, xúc tiến thương mại đến kết nối thị trường trong và ngoài nước để quảng bá, nâng cao sức cạnh tranh của sản phẩm; đồng thời thu hút các nhà đầu tư chiến lược đồng hành phát triển lâu dài”, ông Quân chia sẻ.

Không dừng lại ở những hỗ trợ ngắn hạn, Sở Công Thương sẽ triển khai các hoạt động hỗ trợ làng nghề lụa đũi Nam Cao (huyện Kiến Xương) từng bước chuyển đổi số trong tiêu thụ sản phẩm, thông qua ứng dụng thương mại điện tử. Cụ thể, Sở sẽ tổ chức các lớp tập huấn cho nghệ nhân, hộ sản xuất về kỹ năng bán hàng trực tuyến, chụp ảnh sản phẩm, xây dựng gian hàng trên các sàn thương mại điện tử.

Đồng thời, Sở hỗ trợ kết nối các đơn vị sản xuất lụa đũi Nam Cao với nền tảng thanh toán không dùng tiền mặt, giải pháp truy xuất nguồn gốc sản phẩm và tiếp cận các chương trình quảng bá số của Bộ Công Thương. Đây là bước đi quan trọng nhằm nâng cao giá trị thương hiệu lụa đũi Nam Cao, mở rộng thị trường tiêu thụ trong và ngoài nước, phù hợp với xu hướng tiêu dùng hiện đại theo hướng tiêu dùng xanh, ưa chuộng sản phẩm có câu chuyện văn hóa riêng biệt và có nguồn gốc bền vững, thì lụa đũi Nam Cao chính là một hình mẫu lý tưởng

“Nếu có sự đầu tư đúng hướng và chiến lược tiếp thị bài bản, đây hoàn toàn có thể là sản phẩm quốc gia mang bản sắc Việt ra thị trường quốc tế”, Giám đốc Sở Công Thương tỉnh Thái Bình nhấn mạnh.